ขั้นตอนการทำชิ้นงานเซรามิกขึ้นมาชิ้นนึง ต้องผ่านกระบวนการคิด และการลงมือทำ แต่ละขั้นตอนมีความยากง่าย และมีรายละเอียดเจาะลึกเข้าไปอีก  บางขั้นตอนก็แสนจะง่าย แต่วิเคราะห์ให้ดี กว่าจะได้มันไม่ง่ายเลยผมจะสรุปขั้นตอน งานเซรามิก กระถางบอนไซจิ๋ว  โดยการเผาด้วยเตาฟืน  แบบคร่าวๆ ตามที่ผมเข้าใจ

ขั้นตอนที่ 1  เริ่มจากการปั้น    ดินที่ผมคิดว่าใช้ได้ในการเผาเตาฟืน   คือดินสโตนแวร์ เอิร์ทเทินแวร์  ผสมกับทรายละเอียดด้วยบางส่วน  นำมาผสมนวดดินให้เข้ากัน กว่าจะเริ่มทำงานชิ้นนี้  ขั้นตอนนี้เป็นขั้นตอนที่ผมเริ่มสเก็ตภาพในหัว เริ่มจากการปั้นกระถาง โดยใช้แป้นหมุนมือ  จากนั้นก็ขึ้นรูปเณรน้อยอิคิวซัง ให้มีท่าทางเชื่อมโยงกับตัวกระถาง  โดยการจัดท่าให้เณรพยายามที่จะปีนกระถาง   ขั้นตอนนี้ใช้เวลาในการปั้นกระถางและเณร ประมาณ 3 ชั่วโมง  จากนั้นปล่อยให้แห้งในอุณหภูมิห้องปกติ ผลงานจะแห้งสนิทใช้เวลา  1 วัน   แต่กว่าผมจะนำไปเผาดิบ  ผมปล่อยทิ้งไว้ถึง  4 สัปดาห์    ช่วงเวลาที่รอเขาเตาเผาดิบนั้น ผมก็จะปั้นผลงานใหม่ๆ เพิ่มเติมต่อไป

ขั้นตอนที่ 2  ผลงานที่ได้จากการเผาดิบ หรือที่เรียกว่าเผาบิสกิต (Biscuit)  เป็นการเผาที่อุณหภูมิ 700 – 800  องศาเซลเซียส   ซึ่งขึ้นตอนการเผานี้จะกินเวลาประมาณ 12 ชั่วโมง   ในช่วง 1- 5 ชั่วโมงแรกนั้น  จะเป็นการเผาเลี้ยงไฟ เผาอย่างช้าๆ ที่อุณหภูมิ ไม่เกิน 300 องศาเซลเซียส เผื่อให้ความชื้นในดินนี้ระเหยออก

ขั้นตอนที่ 3   หลังจากที่เผาบิสกิตเรียบร้อยแล้ว  จะทำการขัดผิวกระถางให้เรียบ แล้วนำฟองน้ำชุบน้ำหมาดๆ ปาดเช็ดผลงานเพื่อกำจัดฝุ่นดินที่ติดผลงาน ขั้นตอนนี้จะทำการชุบเคลือบและเพ้นท์สี   เพียงแค่จุ่มผลงานลงไปในน้ำเคลือบ หรือจะใช้ภู่กันปัดสี เพ้นท์กระถางตามแต่ต้องการ ซึ่งดูเหมือนง่ายดาย  แต่กรรมวิธีที่จะได้นำเคลือบแต่ละชนิดนั้น มันไม่ง่ายเลย ต้องมีความรู้ด้านเคมี และทฤษฏีการใช้แร่ธาตุมาผสมการสารเคมีต่างๆ ซึ่งผมไม่ทราบเลย  ปัจจุบันนี้ยังต้องใช้น้ำเคลือบขี้เถ้า เคลือบสำเร็จรูป

ขั้นตอนที่ 4  ก่อนจะเข้าเตาเผาโดยเริ่มจากการจัดเรียงผลงาน  ซึ่งจะต้องนำฝาหอยแครงมารองผลงานทุกๆ ชิ้น  เพื่อเป็นการป้องกันไม่ให้ชิ้นงานติดพื้นเตา เนื่องจากบรรยากาศในเตาเผามีอุณหภูมิสูงเกินพันองศา  เขม่าขี้เถ้าจะเกิดการหลอมละลาย และติดชิ้นงาน  ฝาหอยแครงนั้นมีธาตุที่คล้ายๆ กับสารอลูมิน่า จึงช่วยให้ผลงานไม่ติดกับพื้นเตา  ฉะนั้น ผลงานที่ผ่านการเผาเตาฟืนทุกๆ ผลงาน จะมีร่องรอยของเปลือกหอยแครงติดมาด้วย  ดูคลาสสิคเอามากๆ   ซึ่งเป็นภูมิปัญญาของชาวบ้านสมัยก่อนที่ทำกันมาแต่นมนาน

ผลงานที่ได้จากการเผาเตาฟืน (Wood fired)   จะเผาที่อุณหภูมิ 1,280 – 1,300 องศา  ใช้ระยะเวลา  1 วัน 1  คืนในการเผางาน กว่าจะเผาเสร็จ ก็ต้องรอให้ไฟในเตาค่อยๆ หมอดดับลง ใช้ระยะเวลาอีก 3 วันกว่าเตาจะเย็นลง แล้วค่อยเปิดเตานำผลงานออกมาเชยชม

เตาที่ผมใช้งานเป็นเตาฟืนของสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ วิทยาลัยช่างศิลป์ลาดกระบัง โดยมีอาจารย์จรัญ หนองบัว และอาจารย์รัชดา หนองบัว จาก Family Clay เป็นผู้ควบคุมการเผา และให้คำแนะนำความรู้เทคนิคต่างๆ ในการทำงานเซรามิก  ต้องขอขอบคุณอาจารย์ทั้งสองท่านมา ณ โอกาส นี้ด้วยครับ